အေမရိကန္က..ေလဘာတီ႐ုပ္တုအေၾကာင္း လူသိနည္းတဲ့အခ်က္(၁၀)ခ်က္

ေလဘာတီ႐ုပ္တု ….လို႔ေျပာလိုက္ရင္ အေမ၇ိကန္ႏိုင္ငံရဲ႕ ထရိတ္မတ္၊ သမိုင္း၀င္ေရွးေဟာင္းယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္လို႔သိၾကမွာပါ။ သတင္းမီဒီယာေတြနဲ႔ ရုပ္ရွင္ေတြ၊ တစ္ဆင့္ေျပာစကားေတြနဲ႔တဆင့္ ေလဘာတီ႐ုပ္တုအေၾကာင္း အနည္းငယ္တီးေခါက္မိမယ္လို႔ထင္ပါတယ္။ မသိေသးတဲ့သူမ်ားအတြက္ ေလဘာတီရုပ္တုရဲ႕ေနာက္ခံသမိုင္းအေၾကာင္းကို အ နည္းငယ္ေျပာျပခ်င္ပါတယ္။ ေလဘာတီ႐ုပ္တုတည္ရွိတဲ့ေနရာက အေမရိကန္ႏိုင္ငံ၊ နယူးေယာ့ခ္ျပည္နယ္၊ နယူးေယာ့ခ္ ဟားဘားၿမိဳ႕နယ္ က လစ္ဘာတီကၽြန္းေပၚမွာတည္ရွိတာပါ။ ေလဘာတီ႐ုပ္တုကို ေရာမနတ္ဘုရားမလစ္ဘာတက္စ္ပုံကို မွီျငမ္းၿပီးပုံေဖာ္ထားတာျဖစ္ပါတယ္။

ဒီ႐ုပ္တုကို ထုထြင္းတဲ့သူက ျပင္သစ္ပန္းပုဆရာ Frederic Auguste Bartholdiက ျပင္သစ္ႏိုင္ငံမွာ ထုဆစ္ခဲ့ တာျဖစ္ၿပီး ၁၈၈၆ ခုႏွစ္၊ ေအာက္တိုဘာလ(၂၆)ရက္ေန႔႔မွာ ျပင္သစ္နဲ႔ အေမရိကန္ႏိုင္ငံနဲ႔ သံတမန္ဆက္ဆံေရးအ ရ ျပင္သစ္က လက္ေဆာင္ေပးတာလို႔သိရပါတယ္။ ေလဘာတီရုပ္တုရဲ႕ ပုံသ႑ာန္က မီး႐ွဴးအိမ္ကိုင္ထားတဲ့လက္ကို အေပၚေျမွာက္ထားၿပီး အျခားတစ္ဖက္မွာ ေရာမအကၡရာ JULY IV MDCCLXXVIပါတဲ့ ေက်ာ္စာတစ္ခ်ပ္ကို ကိုင္ထားပါတယ္။ ေရာမစာရဲ႕အဓိပၸါယ္က အေမရိကန္ႏုိင္ငံ လြတ္လ္ေရးရတဲ့ေန႔ (ဇူလိႈင္(၄)၊ ၁၇၇၆)ခုႏွစ္ကို ရည္ညႊန္းတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေတြဟာ ေလ ဘာတီ႐ုပ္တုရဲ႕ သမိုင္းအက်ဥ္းပဲျဖစ္ပါ တယ္။ ေလဘာတီရုပ္တုရဲ႕ျဖစ္စဥ္ေတြ ကို ရွာေဖြၾကည့္႐ႈေလ့လာမွတ္သားရတာလြယ္ေပမယ့္ ဒီ႐ုပ္တုနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး လူသိနည္းတဲ့အခ်က္ေတြရွိပါေသးတယ္။ ဒီ(၁၀)ခ်က္ကို Parade၀က္ဘ္ဆိုက္ကအခုလို ေဖာ္ျပသြားခဲ့ပါတယ္။

၁။ ေလဘာတီ႐ုပ္တုကို ျပင္သစ္နဲ႔ အေမရိကန္တို႔ ႏွစ္ႏိုင္ငံခ်င္းသံတမန္ေရးအရ ဖလွယ္တယ္လို႔ပဲ သိၾကပါတယ္။ ေလဘာတီ႐ုပ္တုကို ထုထြင္းခဲ့တဲ့ ျပင္သစ္ပန္းပုဆရာ Frederic Auguste Bartholdiရဲ႕ ေသတမ္းစာနဲ႔ စာေတြအရ ပန္းပု ထြင္းတဲ့အႏုပညာကို အလြန္စိတ္၀င္စားသူျဖစ္ၿပီး ဒီေလဘာတီ႐ုပ္တုလို `ဧ၇ာမ႐ုပ္တုႀကီးထုခ်င္ခဲ့တာပါ။ ဒါေပမယ့္ ဒီကိစၥကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ဖို႔ ဘယ္သူကိုွမွ မဲဆြယ္လို႔မရခဲ့ပါဘူး။ ေနာက္ဆုံးမွာေတာ့ အေမရိကန္သတင္းစာ ပူလစ္ဇာ ပိုင္ရွင္နဲ႔ေတြ႕ဆုံၿပီး အဲဒီသတင္းစာရဲ႕ေဖာ္ျပမႈေၾကာင့္ ေလဘာတီ႐ုပ္အသက္သြင္းမယ့္ Bartholdiရဲ႕ဆႏၵျပည့္၀ခဲ့တာပါ။

၂။ Bartholdiဟာ ဒီ႐ုပ္တုကို စတင္ဒီဇိုင္းဆြဲေတာ့ မီးျပတိုက္သေဘာမ်ိဳး႐ုပ္တုထုလုပ္ၿပီး အီဂ်စ္ႏိုင္ငံ၊ စူးအက္တူးေျမာင္း မွာ ထားဖို႔ရည္မွန္းခဲ့ပါတယ္။ ေျမထဲပင္လယ္နဲ႔ ပင္လယ္နီၾကားမွာရွိတဲ့ စူးအက္တူးေျမာင္းမွာ ေလဘာတီ႐ုပ္တုကို မီးျပ တိုက္သေဘာမ်ိဳး Bartholdiက ထားခ်င္ခဲ့တာပါ။ ဒါေပမယ့္ ႐ုပ္တုစလုပ္ေတာ့ အီဂ်စ္က လက္မခံခဲ့ပါဘူး။

၃။ Bartholdiဟာ ဒီ႐ုပ္တုကို ျပင္သစ္မွာ (၁၅)ႏွစ္ၾကာေအာင္ထုလုပ္ခဲ့ရၿပီး အဲဒီထုထြင္းေနစဥ္အတြင္းမွာ အေမရိကန္ႏိုင္ငံက စိတ္၀င္စားဟန္ေတာင္မျပခဲ့ပါဘူး။

၄။ Bartholdiဟာ ေလဘာတီ႐ုပ္တုကို နယူးေယာ့ခ္ၿမိဳ႕ေတာ္ကို မသယ္လာခင္မွာ ဖီလာဒယ္ဖီးယား ျပည္နယ္မွာ ျပသခဲ့ၿပီး ျပည္သူေတြရဲ႕ႀကိဳဆိုအားေပးမႈကို အမ်ားအျပားရခဲ့ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေလဘာတီ႐ုပ္တုကို အဲဒီ ဖီလာဒယ္ဖီးယား ျပည္နယ္မွာပဲ စိုက္ထူေတာ့မယ္လို႔ Bartholdiက စဥ္းစားခဲ့ပါေသးတယ္။

၅။ ၁၈၈၂ခုႏွစ္မွာ ေလဘာတီ႐ုပ္တုကို နယူးေယာ့ခ္က စိတ္၀င္စားဟန္မျပသျဖင့္ နယူးေယာ့ခ္အိမ္နီးျခင္းျပည္ နယ္ ေဘာ္စတြန္က ေတာင္းယူခဲ့ပါေသးတယ္။ ဒါေပမယ့္ နယူးေယာ့ခ္နဲ႔ ေဘာ္စတြန္တို႔ဟာ အဲဒီတုန္းက စီးပြားေရး၊ ႏိုင္ငံေရးအရၿပိဳင္ဘက္ေတြျဖစ္လို႔ ေဘာ္စတြန္ရဲ႕ကမ္းလွမ္းမႈကို ပယ္ခ်ခဲ့ပါတယ္။

၆။ ၁၈၇၁ခုႏွစ္မွာ နယူးေယာ့ခ္ကို Bartholdi စတင္ေရာက္ေတာ့ ေလဘာတီ႐ုပ္တုထားမယ့္ ပန္းၿခံအေနျဖင့္ Brookly’ Prospectပန္းၿခံကို စဥ္းစားထားခဲ့ေပမယ့္ ေနရာရႈျမင္ကြင္းမေကာင္းတာေၾကာင့္ နယူးေယာ့ခ္ Central ပန္းၿခံကို ေရြးခ်ယ္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။

၇။ အေမရိကန္မွာ ေလဘာတီ႐ုပ္တုကိုစတင္ထားေတာ့ မီးအိမ္႐ုပ္တုအေနနဲ႔ ထားခ်င္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အေမရိကန္အင္ဂ်င္နီယာေတြကို အခ်ိန္ျပည့္မီးရရွိႏုိင္ေအာင္ မစြမ္းေဆာင္ႏိုင္တာေၾကာင့္ မီးျပတိုက္ရုပ္တုမျဖစ္လာခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။

၈။ Bartholdiဟာ ေလဘာတီ႐ုပ္တုကို အေမွာင္ထဲမွာ ျမင္ႏိုင္ေစဖို႔အတြက္ ေရႊေတြနဲ႔ ဖုံးအုပ္ၿပီး ထုလုပ္ဖို႔စီစဥ္ခဲ့ပါေသးတယ္။ ဒါေပမယ့္ ႐ုပ္တုက ဧရာမႀကီးတဲ့အျပင္ ျပည္သူေတြရဲ႕ရန္ပုံေငြလည္း စုလို႔မရတာေၾကာင့္ ေရႊအတိနဲ႔သြန္းေလာင္း မယ့္အစီအစဥ္ပ်က္ျပယ္ခဲ့ရပါတယ္။

၉။ ၁၇၇၈ခုႏွစ္မွာ ေသာမတ္အက္ဒီဆင္ဟာ ေလဘာတီ႐ုပ္တုထဲမွာ အသံလိုင္းစနစ္ထည့္သြင္းၿပီး ႐ုပ္တုဆီကေန အသံေတြထြက္လာဖို႔ ႀကိဳးစားခဲ့ပါေသးတယ္။ ဒါေပမယ့္ မေအာင္ျမင္ခဲ့ပါဘူး။

၁၀။ ၁၈၈၆ခုႏွစ္၊ ေအာက္တိုဘာလမွာ ေလဘာတီရုပ္ထုကို နယူးေယာ့ခ္မွာ စတင္ထားရွိၿပီး ဖြင့္လွစ္စလုပ္ေတာ့ နယူးေယာ့ခ္ျပည္နယ္က မိန္းကေလးေတြ တစ္ေယာက္မွတက္ေရာက္ခဲ့ျခင္းမရွိပါဘူး။ နယူးေယာ့ခ္အမ်ိဳးသမီးအခြင့္အေရး အဖြဲ႕အစည္းတစ္ခုက မိန္းမ႐ုပ္တုကိုေတာ့ ထားတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတာ့ မဲေပးခြင့္မရလို႔ဆိုတဲ့ အေၾကာင္းျပခ်က္နဲ႔ မတက္
ေရာက္ၾကတာပါ။ အဲဒီဖြင့္လွစ္မွာ မိန္းကေလးဆိုလို႔ (၂)ေယာက္သာရွိၿပီး ပန္းပုဆရာBartholdiရဲ႕ မိန္းမျဖစ္သူနဲ႔ သမီး ျဖစ္သူတို႔သာျဖစ္ၾကပါတယ္။