(တစ္)အန္ေကာ၀ပ္ (Angkor Wat) ဟု ဆုိလုိက္သည္ႏွင့္ ကေမၻာဒီးယားႏုိင္ငံထဲက ကမၻာေက်ာ္ ေရွးေဟာင္းအေမြအႏွစ္ႀကီးတစ္ခုကို လူတုိင္းလူတုိင္း မ်က္လုံးထဲတြင္ ေျပး၍ ျမင္မိၾကစၿမဲျဖစ္ပါသည္။ ၀ပ္ (Wat) ဆုိေသာ စကားလုံးက ေက်ာင္းကို ရည္ၫႊန္းပါသည္။ ႐ုိး႐ုိးေက်ာင္းမဟုတ္။ ဘာသာေရးႏွင့္ ဆက္ႏႊယ္သည့္ေက်ာင္း။ ၿခံစည္း႐ုိးကေလးသာျခားသည့္ ထုိင္းမွာေရာ ကေမၻာဒီးယားမွာပါ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္းေတြကလည္း ၀ပ္ (Wat)၊ ဟိႏၵဴဘုရားေက်ာင္းေတြကလည္း ၀ပ္ (Wat)။ အန္ေကာ၀ပ္ကေတာ့ ကမၻာ့ထိပ္တန္းစာရင္း၀င္ ခမာႏုိင္ငံေတာ္အေမြအႏွစ္။
အခုရက္ေတြထဲ ထုိယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ အန္ေကာ၀ပ္ေက်ာင္းေတာ္ႀကီးထဲ၌ ကုိယ္လုံးတီးဓာတ္ပုံ အ႐ုိက္ခံသူတုိ႔ အေၾကာင္းေတြကို သတင္းစာ၊ ဂ်ာနယ္မ်ားထဲ၌ ဖတ္႐ႈခြင့္ရလုိက္ရာ ကြၽန္ေတာ္ အံ့ၾသေနမိပါသည္။ ဘယ္လုိမ်ဳိး စိတ္ကူးႀကီးေတြပါလိမ့္။
(ႏွစ္)အန္ေကာ၀ပ္က စီရမ္ရိ (Siem Reap) ျပည္နယ္ထဲမွာရွိပါသည္။ ဘန္ေကာက္မွ စီရမ္ရိသုိ႔ တစ္နာရီ၀န္းက်င္ ေလယာဥ္စီးလုိက္ၿပီးသည္ႏွင့္ ကမၻာေက်ာ္ အန္ေကာ၀ပ္ဘုရားေက်ာင္း ရွိရာဆီသုိ႔ ေမာ္ေတာ္ကားစီးၿပီး အေရာက္သြားႏုိင္ပါၿပီ။
အန္ေကာ၀ပ္က ပုဂံႏွင့္ေခတ္ၿပိဳင္။
ဘုရင္စနစ္ျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ေသာ ကေမၻာဒီးယားႏုိင္ငံက ၁၁ ရာစု ေႏွာင္းပုိင္းႏွစ္ကာလမ်ားတြင္ မၿငိမ္မသက္မႈမ်ား၊ အစိတ္စိတ္အႁမႊာႁမႊာ ၿပိဳကြဲမႈမ်ားျဖင့္ ျပည့္ႏွက္ေနခဲ့ပါသည္။ အာဏာကုန္ပုိင္စုိးႏုိင္ဖုိ႔ရာအတြက္ စင္ၿပိဳင္ႀကိဳးပမ္းၾကသူေတြႏွစ္ဦး၊ သုံးဦးအထိရွိခဲ့ေသာ ကာလမ်ားပင္ရွိခဲ့ဖူးပါသည္။ သုိ႔ျဖင့္ ၁၁ ရာစုကုန္ေလေသာအခါ ေနာက္ႏွစ္တစ္ရာရွည္ၾကာတည္တံ့မည့္ မင္းဆက္အသစ္ ေပၚေပါက္လာပါေတာ့သည္။
ပထမဦးဆုံးေပၚေပါက္ခဲ့ၾကသည့္ ေဇယ်ဗာမန္ (၆) ႏွင့္ ၾအနိႏၵရာဗာမန္ (၁) တုိ႔၏ အေၾကာင္းကို လူသိအလြန္နည္းပါသည္။ သုိ႔ေသာ္ သူတုိ႔၏ တူေတာ္စပ္သူ သူရိယဗာမန္ (၂) ကမူ ထူးျခားေသာမင္းတစ္ပါးပဲ ျဖစ္ပါသည္။ ကမၻာေက်ာ္အန္ေကာ၀ပ္ကုိ တည္ေဆာက္ခဲ့သူမွာ သူရိယဗာမန္ (၂) ပင္ျဖစ္ပါ၏။
ေက်ာက္စာအေထာက္အထားတုိ႔အရ ထုိသူရိယဗာမန္ (၂) Suryavarman(II) သည္ ၿပိဳင္ဘက္မင္းတစ္ပါးကို အႏုိင္ရၿပီးေနာက္ ဘုန္းတန္ခုိးႀကီးမားလာခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္ဟု ဆိုပါသည္။ စစ္ေျမျပင္တြင္ ရန္သူဘုရင္၏ ဆင္ဦးကင္းေပၚသုိ႔တက္ၿပီး လုပ္ႀကံပစ္လုိက္ပုံမွာ ေတာင္ေစာင္းတြင္ ေႁမြကို ဂဠဳန္က သုတ္ပစ္လုိက္သည့္ပမာႏွင့္ တူလွေၾကာင္း ေဖာ္ျပေလ့ရွိၾကပါသည္။
သူရိယဗာမန္ (၂) သည္ ဗီယက္နမ္ကို အတုိက္အခံျပဳကာ တ႐ုတ္၏ အားေပးမႈကိုခံယူၿပီး အန္ကာေခတ္ဘုရင္မ်ားထဲတြင္ တ႐ုတ္ႏွင့္ ဦးစြာ သံတမန္ဆက္ဆံခဲ့ေသာ ဘုရင္လည္းျဖစ္ပါသည္။
ယခုေခတ္ ထုိင္းႏုိင္ငံအေရွ႕ေျမာက္တြင္ရွိေသာ Pimai ႏွင့္ Phnom Rung အရပ္ေဒသမ်ားတြင္ အံ့ၾသခ်ီးက်ဴးဖြယ္ရာ ေက်ာင္းေတာ္မ်ားကို ထိုဘုရင္ တည္ေဆာက္ခဲ့ပါသည္။
သူရိယဗာမန္ (၂) က ဗိႆႏုိးနတ္ကို အျမတ္တႏုိးကုိးကြယ္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အန္ကာေခတ္ (Angkor) ၏ အႀကီးမားဆုံး၊ အလွပဆုံး၊ အဆန္းၾကယ္ဆုံး၊ အခံ့ထည္ဆုံး အန္ေကာ၀ပ္ေက်ာင္းေတာ္ႀကီးကို တည္ေဆာက္ခဲ့ပါသည္။
အန္ေကာ၀ပ္ေက်ာင္းေတာ္ဧရိယာက ဧက ငါးရာေက်ာ္သည္။ သူရိယဗာမန္ (၂) နန္းတက္စ အေစာပုိင္းႏွစ္မ်ားတြင္ တည္ေဆာက္ခဲ့ျခင္းျဖစ္ၿပီး ခရစ္ႏွစ္ ၁၁၅၀ သူ နတ္ရြာစံသည္အထိ မၿပီးျပတ္ခဲ့။ ယခုအခါ ေပ်ာက္ဆုံးသြားၿပီျဖစ္ေသာ ေက်ာင္းေဆာင္အလယ္ရွိ ဗိႆႏုိးနတ္႐ုပ္ႀကီးသည္ သူရိယဗာမန္ (၂) ၏ (၃၃) ႏွစ္ေျမာက္ ေမြးေန႔ (ခရစ္ႏွစ္-၁၁၃၁) ကိုရည္ရြယ္ကာ ထုလုပ္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္ဟု ဆုိပါသည္။ အန္ေကာ၀ပ္ေက်ာင္းေတာ္ႀကီးသည္ အေနာက္ဘက္သုိ႔ မ်က္ႏွာဖြင့္ထားသည့္အတြက္ ထူးျခားသည္ဟုဆုိပါသည္။ ေက်ာင္းေဆာင္ပတ္ပတ္လည္ရွိ ႐ုပ္တုႀကီးမ်ားသည္ တစ္မုိင္ပတ္ပတ္လည္၌ ရွိေနၾကျခင္းျဖစ္ၿပီး အေနာက္ေျမာက္မွစကာ နာရီလက္တံ ေျပာင္းျပန္လည္သည့္ အေနအထားအတုိင္းၾကည့္ရင္း အၫႊန္းစာမ်ားကို ဖတ္သြားၾကရန္ျဖစ္ပါသည္။
ဤသုိ႔ေျပာင္းျပန္လွည့္ရသည့္ အဓိပၸာယ္မွာ ေသျခင္းတရားႏွင့္ ဆက္စပ္ေနၿပီး ‘‘အေနာက္ဘက္’’ ဟူသည့္ စကာလုံးကလည္း ခမာဘာသာစကားအရ က်ဆုံးျခင္း နစ္ျမဳပ္ျခင္းကုိ ကုိယ္စားျပဳေၾကာင္း ယူဆသူမ်ားရွိပါသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ျပင္သစ္ေလ့လာသူမ်ားက အန္ေကာ၀ပ္သည္ ေက်ာင္းေတာ္မဟုတ္ဘဲ ဂူသခ်ႋဳင္းျဖစ္ရမည္ဟု ျငင္းခုံခဲ့သည္မ်ားလည္း ရွိခဲ့ပါသည္။
အန္ေကာ၀ပ္ေက်ာင္းေတာ္ ဝန္းက်င္ႀကီးတစ္ခုလုံးသည္ နက္႐ႈိင္းသည့္ သစ္ေတာအုပ္ႀကီး၏ အလယ္တြင္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ပုန္း၀ွက္ကြယ္ေပ်ာက္ကာ ငုပ္လွ်ဳိးေနခဲ့ျခင္းျဖစ္ၿပီး ျပင္သစ္ကိုလိုနီဘ၀သုိ႔ က်ေရာက္စဥ္ ေန႔ရက္မ်ားတြင္မွ ျပင္သစ္တုိ႔က ျပန္လည္ေဖာ္ထုတ္ေပးခဲ့ျခင္းျဖစ္ပါသည္။
၁၉၄၀ ႏွင့္ ၁၉၇၀ ၾကားတြင္ အန္ေကာ၀ပ္သုိ႔ ေလ့လာသူအမ်ားအျပား ေရာက္ရွိ၍ လာၾကပါသည္။ ၁၉၄၀ ၌ ေရာက္ရွိသူ Codes ဆုိသူက အန္ေကာ၀ပ္သည္ ေက်ာင္းလည္းဟုတ္၊ ဂူလည္း ဟုတ္သည္ဟုဆုိပါသည္။ အေနာက္သုိ႔ မ်က္ႏွာလွည့္ထားျခင္းသည္ ဗိႆႏုိးကို အ႐ုိအေသျပဳျခင္းတဲ့။ အန္ကာေခတ္ႀကီးတစ္ေခတ္လုံးတြင္ ဗိႆႏုိးကို ပူေဇာ္ေသာ ဘုရားေက်ာင္းဟူ၍ အန္ေကာ၀ပ္ တစ္ခုသာရွိပါသည္။
(သုံး)၁၉၇၀ ျပည့္ ႏွစ္လယ္ပုိင္းတြင္ အန္ေကာ၀ပ္ေက်ာင္းေတာ္၏ အတုိင္းအတာမ်ားကို ေလ့လာသူ Eleanor Moron ဆုိသူတစ္ေယာက္ ေရာက္လာပါသည္။ ေက်ာင္းေတာ္၏ အတုိင္းအတာ၊ အမွတ္အသား မွန္သမွ်သည္ ေက်ာင္းေတာ္ကို ဒီဇုိင္းေရးဆြဲခဲ့သူတုိ႔က လွ်ဳိ႕၀ွက္အမွတ္အသားမ်ားျဖင့္ အဓိပၸာယ္ ေဖာ္ခဲ့ျခင္းျဖစ္မည္ဟု ခန္႔မွန္းၾကပါသည္။
ကေမၻာဒီးယားအတုိင္းအတာအရ အေနာက္ဘက္အေပါက္မွ ေက်ာင္းေဆာင္အလယ္အထိ ၁၇၂၈ ဘက္ (Bat) ရွိပါသည္။ အျခားသုံးဘက္မွာမူ ေက်ာင္းေဆာင္အလယ္သုိ႔ ေရာက္ေစရန္ ၁၂၉၆ ဘက္၊ ၈၆၇ဘက္၊ ၄၃၉ဘက္ အသီးသီးရွိပါသည္။
ထုိအကြာအေ၀းပမာဏတုိ႔သည္ အိႏၵိယအယူအဆအရ ေခတ္ႀကီးေလးေခတ္ကုိ ကုိယ္စားျပဳသည္ဟု ဆိုပါသည္။ ေရႊေခတ္သည္ ႏွစ္ ၁ ဒသမ ၇၂၈ သန္းၾကာၿပီး အျခားသုံးေခတ္သည္ ႏွစ္ ၁ ဒသမ ၂၉၆ သန္း၊ ၈၆၄၀၀၀ ႏွစ္ႏွင့္ ၄၃၂၀၀၀ ႏွစ္တုိ႔ ကုိယ္စားျပဳေၾကာင္းဆုိပါ၏။
အေစာဆုံးေခတ္သည္ ေနာက္ဆုံးေခတ္၏ ေလးဆ၊ ဒုတိယေခတ္၏ သုံးဆ၊ တတိယေခတ္၏ ႏွစ္ဆရွိၿပီး ယခုေခတ္သည္ ေနာက္ဆုံးေခတ္ျဖစ္ကာ အဆုံးတြင္ စၾက၀ဠာႀကီး ပ်က္စီးသြားမည္ျဖစ္ေၾကာင္း ယူဆပါသည္။
ေၾသာ္- ကေမၻာဒီးယား အေျခခံအတိုင္းအတာ ဘက္ (Bat) တစ္ဘက္မွာ ၀ ဒသမ ၄ မီတာတဲ့။ ၁ ဒသမ ၃ ေပ တဲ့။ လိုရာစနစ္သို႔ တြက္ခ်က္ၾကည့္ယူႏိုင္ပါသည္။ ထား။ သို႔ဆိုလွ်င္ နာရီလက္တံ ေျပာင္းျပန္အတိုင္း ဖတ္ၾကည့္ရမည္ဆိုသည့္ အန္ေကာ၀ပ္ေက်ာင္းေတာ္ႀကီးသည္ အခ်ိန္ကာလ ခရီးသြားျခင္းကို ကိုယ္စားျပဳတဲ့ အဓိပၸာယ္ပဲေပါ့။ အေနာက္ေပါက္မွ ၀င္ေရာက္လာလွ်င္ ေသျခင္းတရား၏ ဆန္႔က်င္ဘက္။ အိႏိၵယတို႔ ယံုၾကည္ၾကရာ အခ်ိန္ကာလ၏အစသို႔ ခ်ဥ္းကပ္လာသည့္ အနက္အဓိပၸာယ္။
Eleanor Moron က အန္ေကာ၀ပ္ေက်ာင္းတြင္ နကၡတ္တာရာအရ ဆက္စပ္မႈမ်ားလည္း ရွိသည္ဟု ဆိုပါသည္။ Phmum Bak အရပ္ရွိ ေတာင္ကုန္းကေလးတစ္ခုေပၚမွ ေနထြက္လာေသာ အခ်ိန္တြင္ ေနသည္ အေနာက္ဘက္၀င္ေပါက္ႏွင့္ တစ္တန္းတည္း ျဖစ္ေနသည္ဟု ဆိုပါသည္။ အန္ေကာ၀ပ္ကို တည္ေဆာက္သူ သူရိယဗာမန္၏ အမည္ကပင္လွ်င္ ေနမင္းႀကီး၏ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္မႈကို ခံရသူဟု အဓိပၸာယ္သက္ေရာက္ေနသည္ မဟုတ္လား။ သို႔ဆိုလွ်င္ျဖင့္ အန္ေကာ၀ပ္ ေက်ာင္းေတာ္ႀကီးသည္ လွ်ဳိ႕၀ွက္စာမ်ားျဖင့္ ေရးသားထားသည့္ ဘာသာေရး ပေဟဠိပုစၧာတစ္ပုဒ္မ်ား ျဖစ္ေနေလေရာ့သလား မသိ။
(ေလး)သူရိယဗာမန္ (၂) ၏ ေခတ္တြင္ ေရကို ကန္ျဖင့္သိုေလွာင္ကာ တူးေျမာင္းမ်ားျဖင့္ ထိန္းသိမ္းခဲ့ရာ ေျခာက္ေသြ႔ေသာ ရာသီတြင္ တစ္သီးစာ၊ မိုးရာသီတြင္ ႏွစ္သီးစာအထိ ေရလံုေလာက္ခဲ့ပါသည္။ ေတာင္ဘက္အရပ္ရွိ ေတာင္ကုန္းေဒသမ်ား၊ ေျမာက္ဘက္အရပ္ရွိ လြင္ျပင္ေဒသမ်ားသို႔ ေရာက္သည္အထိ ေရကို ေခ်ာင္းငယ္မ်ားမွတစ္ဆင့္ ေပးပို႔ခဲ့ရာ ေနာက္ပိုင္းလုိအပ္မႈ မ်ားျပားလာေသာအခါ အန္ကာလြင္ျပင္ (Amkor) ၌ အာဟာရလံုေလာက္ေအာင္ မေပးစြမ္းႏိုင္ပါေလေတာ့။
အန္ေကာ၀ပ္ကို တည္ေဆာက္သည့္ သူရိယဗာမန္ (၂) ေခတ္ေရကို စီမံမႈ၊ ဆန္စပါးထုတ္လုပ္မႈ၊ ကိုးကြယ္ယံုၾကည္မႈႏွင့္ ဘုရားေက်ာင္းတည္ေဆာက္မႈတို႔က အီဂ်စ္တို႔ ေခတ္ေကာင္းစဥ္ကာလမ်ား၊ မာယာေခတ္ (Maya) ထြန္းကားစဥ္ကာလမ်ားႏွင့္ အသြင္တူသည္ဟု ဆိုပါသည္။
ထိုေခတ္၏ အံ့မခန္း ဗိသုကာလက္ရာ အန္ေကာ၀ပ္ေက်ာင္းေတာ္ႀကီးသည္ ခမာနီေခတ္မ်ားတြင္ကား ေပယ်ာလကန္ျပဳျခင္း ခံလိုက္ရပါေတာ့သည္။ ခမာနီတို႔၏ အန္ေကာ၀ပ္ေက်ာင္းေတာ္ႀကီးအေပၚ အျမင္က ၾကမ္းပါသည္။
‘‘ဘာမွ အဓိပၸာယ္မရွိတဲ့ ေက်ာက္တံုးႀကီးေတြ’’ ဆိုလား။
ေၾသာ္...။